Biblia Jakuba Wujka z 1599 roku — Słowo, które przemawia po wiekach

„Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, a Bogiem było Słowo.”
(Ewangelia według św. Jana 1,1 — Biblia Jakuba Wujka, 1599)

Tymi słowami rozpoczyna się Ewangelia św. Jana w przekładzie Jakuba Wujka — i trudno o lepsze wprowadzenie do dzieła, które samo stało się symbolem mocy Słowa wcielonego w język polski.

Biblia Wujka z 1599 roku to nie tylko tłumaczenie Pisma Świętego. To teologiczne i językowe świadectwo wiary, które od ponad czterech wieków kształtuje duchowość, kulturę i literaturę Polski.

Wiara i rozum – duch tłumacza

Jakub Wujek SJ (1541–1597), jezuita i teolog, tłumaczył Biblię w epoce, gdy Słowo Boże było areną sporów między reformacją a katolicyzmem. Reformacja przyniosła liczne przekłady Biblii, często nacechowane ideologicznymi interpretacjami.

Wujek, wierny postanowieniom Soboru Trydenckiego, postawił sobie jasny cel:

„Aby wierni nie z obcych języków, ale z polskiego, prawowiernego, czytać mogli Słowo Boże, jako Kościół święty naucza.”

Tłumaczenie oparł na Wulgacie św. Hieronima, sięgając jednocześnie do tekstów greckich i hebrajskich. Dzięki temu jego przekład łączy dokładność teologiczną z pięknem języka, a każde zdanie niesie w sobie głębię wiary i pokorę wobec Objawienia.

Język, który sam się modli

Nie sposób czytać Biblii Wujka bez zachwytu nad rytmem i muzyką jej słów. Każde zdanie brzmi jak modlitwa:

„Pan jest pasterz mój, i niczego mi nie będzie niedostawało. Na miejscu paszy tam mię posadził, nad wodą odpoczynku wychował mię.”
(Psalm 22,1–2 — Biblia Wujka 1599, dziś Psalm 23)

To język modlitwy i medytacji. Frazy Wujka są tworzone z myślą o wspólnym czytaniu podczas nabożeństw, ale też o osobistej refleksji. Renesansowa polszczyzna Wujka — bogata, melodyjna, pełna archaicznych form — nadała modlitwie poetycki rytm, którym oddychała wiara wielu pokoleń.

Prawda i łaska – duch przekładu

Jakub Wujek nie był tylko tłumaczem — był kaznodzieją i teologiem, dla którego każde słowo Pisma miało sakralne znaczenie.

„Błogosławieni czystego serca: albowiem oni Boga oglądają.”
(Mt 5,8)

Proste, majestatyczne, pełne ciszy — to tłumaczenie nie szuka nowoczesności, lecz wiernie oddaje duchowy sens oryginału. Dzięki takiej postawie przekład Wujka stał się punktem odniesienia dla wszystkich późniejszych tłumaczeń Biblii na język polski.

Duchowe dziedzictwo i wpływ na kulturę

Po śmierci Wujka jego dzieło ukończyli współbracia jezuici, wydając w 1599 roku pełne wydanie Biblii. Stało się ono autoryzowanym katolickim przekładem Pisma Świętego używanym przez Kościół przez kolejne stulecia.

„Biblia Wujkowa — matka polskich przekładów.”

Wpływ tego tłumaczenia sięga daleko poza sferę religijną — oddziaływał na język literatury, kaznodziejstwa i poezji. Z Biblii Wujka czerpali m.in. poeci barokowi i romantyczni, dla których jej styl stał się wzorem harmonii między wiarą a słowem.

Pełny tekst oryginalnego wydania znajdziesz w zbiorach Biblioteki Narodowej Polona .

Na koniec – Słowo, które trwa

Jakub Wujek nie tylko przetłumaczył Pismo Święte — on ochrzcił polszczyznę Słowem Bożym. W epoce, gdy język dopiero kształtował swoją tożsamość, Wujek nadał mu rytm modlitwy i blask Ewangelii.

„Niebo i ziemia przeminą, ale słowa moje nie przeminą.”
(Łk 21,33 — Biblia Wujka)

I rzeczywiście — słowa tego przekładu trwają w polskiej duchowości, kulturze i języku, wciąż ucząc, że Słowo może być nie tylko czytane, ale i przeżywane.

👉 Przeczytaj też: Historia Biblii po polsku
👉 Kim był Jakub Wujek SJ – biografia i duchowe dziedzictwo
👉 Jak Biblia ukształtowała polską duchowość i język